ABD’nin Arizona eyaleti, kendisine bir eyalet gezegeni seçmek gibi alışılmadık bir karar aldı. Ancak bu kararın belki daha da garip olan kısmı, eyaletin güneş sisteminden seçtiği temsilcinin, artık bir gezegen olarak kabul edilmeyen Plüton olması.
Plüton’un tarihi
Uranüs’ün gözlemlenmesiyle beraber şaşırtıcı sayıda astronomik cisim keşfedildi. 19. yüzyılda gezegeni gözlemleyen gökbilimciler, Newton’un yerçekimi teorisine göre Uranüs’ün beklenmedik şekillerde hareket ettiğini fark ettiler. Farklılıklar küçük olmasına rağmen, Uranüs’ün gözlemlenen yörüngesi ile Newton fiziğinin onun yörüngesini tahmin etme şekli arasında bir fark vardı.
1846 yılında gökbilimci ve matematikçi Urbain Le Verrier, Uranüs’ün ötesinde bilinmeyen bir gezegenin yörüngesini değiştirdiğini öngördü ve bu bilinmeyen nesnenin yörüngesine ilişkin tahminlerde bulundu. Daha sonra bu nesnenin Neptün olduğu bulundu, ancak Uranüs’ün astronomiye desteği burada son bulmadı.
Amerikalı gökbilimci Percival Lowell, Neptün’ün etkisi dahil edildiğinde bile Uranüs’ün yörüngesinde hala açıklanamayan hareketlerin olduğunu fark etti. 1905 yılında bunların bilinmeyen başka bir gezegenin çekiminden kaynaklandığını öne sürdü ve yörüngesine ilişkin tahminlerde bulundu.
Lowell ve diğer gökbilimcilerin tahminlerine dayanarak, Plüton’un yeri sonunda 1930’da belirlendi. Flagstaff, Arizona’daki Lowell Gözlemevi’nden Amerikalı gökbilimci Clyde Tombaugh, gökbilimcilerin Plüton’un bulunduğunu tahmin ettiği gökyüzü bölgelerini inceledi. Gökyüzünün aynı alanına ait iki görüntü arasında hızlı bir şekilde geçiş yapan ve küçük farklılıkların daha kolay fark edilmesini sağlayan bir cihaz olan göz kırpma karşılaştırıcısını kullandı ve 23 ile 29 Ocak 1930 arasında hareket eden bir nesne buldu.
Bunun bir gezegen olduğu (en azından bir süre için) doğrulandı ve Lowell Gözlemevi’ne yazan 11 yaşındaki Venetia Burney Phair tarafından Plüton olarak adlandırıldı.
Plüton, bir süre boyunca Jüpiter ve Dünya gibi gerçek gezegenlerin yanı sıra güneş sisteminin diyagramlarında da yer aldı. Ancak Plüton, 248 Dünya yılı süren yörüngesini bir kere bile tamamlayamadan cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırıldı ve bir kez daha diyagramlarımızdan kaldırıldı.
Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), 2006 yılında Plüton’un sınıflandırılmasını, gökbilimcilerin gezegen tanımındaki tüm kriterleri karşılamadığı için değiştirdi. Güneş’in yörüngesinde dönmesine ve onu neredeyse küresel bir şekle getirmeye yetecek kadar kütlesi olmasına rağmen, kendi yörüngesine hakim değil. Plüton, bir gezegen olarak nitelendirilebilmek için diğer uzay kayalarının yörüngesini yeterince temizleyemediği için, yörüngesini kendisinin uydusu olmayan diğer büyük nesnelerle paylaşıyor.
Arizona’dan Plüton’a “büyük onur”
Ancak bu karara rağmen Arizona, eyaletteki gökbilimciler tarafından keşfedilen Plüton’u resmi eyalet gezegeni olarak seçen bir yasa tasarısını imzaladı.
AZFamily’nin bildirdiğine göre, tasarıyı sunan Temsilci Justin Wilmeth’in “Bu büyük bir astronomik başarı ve burada Arizona’da gerçekleşti” diyor ve devam ediyor: “Bu, bu eyaletteki her bir vatandaşın gurur duyacağı bir şey ve bu yüzden tasarıya sponsor olmaya karar verdim.”
Wilmeth, “Bu bir gezegen mi? Birçoğu onun artık bir cüce gezegen olduğuna inanırken, astronomi camiasındaki diğerleri onu hala bir gezegen olarak görüyor” diyor ve ekliyor: “Durum ne olursa olsun, bu yasa tasarısı ile yapmak istediğim tek şey Arizona’nın uzay ve astronomi alanındaki önemli başarılarını kutlamaktı.”
